Mijn dochters droom

Rive r s Francine Rive r s Francine M I J N D O C H T E R S D R O O M ROM AN M I J N D O C H T E R S D R O O M s 9 7 8 9 0 2 9 7 2917 8 N U R 302 ISBN 978 90 297 2917 8 Jaren ’50. Hildemara heeft een gespannen verhouding met haar moeder, maar haar dochter Carolyn heeft een hechte band met ‘Opoe’ Marta. Carolyn heeft op haar beurt geen goede relatie met haar moeder Hilde- mara. Als Carolyn zelf een dochter krijgt, lijken de destructieve patronen tussen moeders en dochters in deze familie zich opnieuw te herhalen. Is Dawn in staat om deze patronen eindelijk te doorbreken? Mijn dochters droom is het slot van de tweedelige familiesaga Marta’s erfenis , die bijna de hele twintigste eeuw omspant. Een verhaal dat begint met de pittige Marta en dat eindigt met haar achterkleindochter May F lower Dawn. Een aangrijpend portret van moeders en dochters en de patronen die zij doorgeven. Francine R ivers heeft a l vele bestsel lers op haar naam staan, waaronder Verdwaalde ster, Be vr ijdende liefde , de tr i log ie Het teken van de leeuw en Het meester werk . Haar boeken zijn ver taa ld in meer dan der t ig ta len. Ze woont in Ca l ifor nië met haar man R ick. M A RTA’ S E R F E N I S 2 Hildemara heeft een gespannen verhouding 2 Rivers dochters RUG. indd 1 04-02-2020 14:21:57

Francine Rivers MIJN DOCHTERS DROOM Roman Vertaald door Hella Willering KokBoekencentrum Uitgevers • Utrecht 20010 Mijn dochters droom. indd 320010 Mijn dochters droom. indd 3 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

7 Januari 1951 Lieve Rosie, Trip heeft me gebeld. Hildemara ligt weer in het ziekenhuis. Ze lag er al bijna twee maanden voordat ze het eindelijk aan mij vertelden. Maar nu vragen ze mij om hulp. Mijn lieve Hildemara Rose, de kleinste, de zwakste, de meest afhankelijke van mijn kinderen. Vanaf het allereerste begin heeft zij het moeilijk gehad. En nu moet ik – hoe dan ook – een manier vinden om haar moed te geven voor nóg een krachtsinspanning. Ik heb het niet altijd beseft, maar onlangs heeft de Heer me herinnerd aan al die keren dat Hildemara goed gebruik heeft gemaakt van haar moed en lef. Ze heeft haar eigen weg in het leven gekozen en haar doel nagejaagd, tegen alle verwachtingen in (sterker nog, tegen mijn advies in!). Ze is die man van haar gevolgd van de ene militaire basis naar de andere, heeft onderdak gevonden in onbekende steden, heeft nieuwe vrienden gemaakt. Ze is in haar eentje het halve land door gereisd, en heeft Bernhard en Elizabeth geholpen om de grond van de familie Musashi in bezit te houden, ondanks bedreigingen en brand en stenen door het raam. En ik hoef je er niet aan te herinneren hoe ze reageerde toen ze werd geconfronteerd met hetzelfde soort misbruik waaraan onze lieve Elise vele jaren geleden bezweken is. Zij was zo verstandig om weg te rennen. Mijn dochter heeft moed! 20010 Mijn dochters droom. indd 720010 Mijn dochters droom. indd 7 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

8 Ik heb moeten toegeven dat ik altijd net iets meer om Hildemara heb gegeven dan om mijn andere kinderen. (Dat zal vast geen nieuws voor jou zijn, mijn lieve vriendin. Ik vermoed dat jij me beter kent dan ik mezelf ken. ) Vanaf het moment dat mijn eerste dochter ter wereld kwam, heeft ze een speciaal plekje in mijn hart gehad. Niclas zei altijd dat ze op mij leek, en ik vrees dat hij gelijk heeft. We weten allebei hoe weinig waardering mijn vader had voor mijn weinig aantrekkelijke uiterlijk. Bovendien was ze frêle, net als Elise. Een moederhart kan toch onmogelijk níet gevoelig zijn voor zo’n combi - natie? Ik deed wat ik meende te moeten doen. Vanaf het allereerste begin besloot ik dat ik Hildemara Rose niet zo zou verlammen zoals moeder Elise heeft verlamd. Maar nu vraag ik me af of ik juist heb gehandeld. Heb ik niet te veel van haar geëist, en haar daarmee van me afgestoten? Ze wilde niet eens dat haar man mij om hulp vroeg; ze liet het pas toe toen ze beiden dachten dat ze te ver heen was om nog te kunnen ge - nezen. Achteraf zou ik willen dat ik meer op mijn moeder had geleken met haar vriendelijke en liefdevolle karakter, en minder op mijn vader. Ja, dat lees je goed. Ik ben me er terdege van bewust dat ik iets van zijn egoïstische en wrede manier van doen heb geërfd. Probeer me maar niet van het tegendeel te overtuigen, Rosie. We weten allebei dat het zo is. Nu hoop en bid ik dat ik Hildemara weer naar me toe trekken kan. Ik bid om meer tijd. Ik wil Hildemara laten weten hoeveel ik van haar houd, hoe trots ik ben op haar en op alles wat ze bereikt heeft. Ik wil de verstandhouding met haar herstellen. Ik wil leren mijn dochter te dienen – ik die mijn hele leven lang in opstand ben gekomen tegen het idee dat ik een bediende zou moeten zijn. Ik moest denken aan lady Daisy, aan onze middagen in Kew Gardens en high tea in de serre. Volgens mij is het hoog tijd dat ik Hildemara Rose het een en ander vertel over mijn belevenissen… Al die heerlijke zoetigheden en hartige lekkernijen die ik destijds aan lady Daisy heb geserveerd, ga ik voor Hildemara Rose maken. Ik zal haar Darjeeling - thee schenken, met een scheutje room en een goed gesprek. Als God het wil, zal ik mijn dochter weer voor me winnen. Je liefhebbende vriendin, Marta 20010 Mijn dochters droom. indd 820010 Mijn dochters droom. indd 8 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

8 HILDEMARA ROSE 20010 Mijn dochters droom. indd 920010 Mijn dochters droom. indd 9 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

11 1 Hildemara lag in het donker, haar nachtpon nat van de transpiratie. Weer dat nachtzweten – ze zou er ondertussen aan gewend moe- ten zijn. Haar kamergenote, Lydia, lag zachtjes te snurken. Sinds Lydia hier zes weken geleden was gekomen, was ze voortdurend vooruitgegaan; een feit waarvan Hildemara alleen maar meer in de put raakte. Lydia was een kilo aangekomen, Hildie was evenveel afgevallen. Twee maanden en nog altijd geen verbetering. De ziekenhuis- rekening werd met de dag hoger; onder het gewicht daarvan be- zweken Trips dromen. Haar man kwam elke middag op bezoek. Gisteren had hij er zo moe uitgezien. Geen wonder – hij werkte hele dagen en moest na het werk zorgen voor al haar taken in huis: wassen, eten koken, Charlie en Carolyn verzorgen. Hildie had veel verdriet om haar kinderen. Charlie bracht zo veel tijd alleen door, en Carolyn werd opgevoed door een onverschillige babysitter. Ze had haar kinderen niet meer aangeraakt of gezien sinds Trip haar naar het ziekenhuis had gebracht. Ze miste hen zo, dat het vrijwel voortdurend fysiek pijn deed. Of was dat slechts de mycobacterium tuberculosis die haar longen verteerde en haar lichaam sloopte? Hildie sloeg de dekens terug en liep naar de badkamer om haar gezicht met koud water af te spoelen. Wie was die uitgemergelde, bleke geest die haar vanuit de spiegel aanstaarde? Ze bestudeerde de scherp afgetekende beenderen, de grauwe gelaatskleur, de kringen 20010 Mijn dochters droom. indd 1120010 Mijn dochters droom. indd 11 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

12 onder haar lichtbruine ogen, de doffe bruine kleur van het haar op haar schouders. Ik ben stervende. Ja toch, Heer? Ik heb niet genoeg kracht om tegen deze ziekte te vechten. En nu moet ik moeder onder ogen komen. Ze is zo teleur - gesteld in mij. De vorige keer noemde ze me een lafaard. Misschien heb ik inderdaad de moed opgegeven. Ze maakte een kommetje van haar han - den, liet het vol water lopen en begroef haar gezicht erin. O God, ik hou zo veel van Trip. En van Charlie en lieve kleine Carolyn. Maar ik ben moe, zo vreselijk moe. Ik zou liever nu sterven dan nog een poosje blijven leven en vervolgens een heleboel schulden als erfenis achterlaten. Dat had ze vorige week ook tegen Trip gezegd. De enige wens die ze nog had, was dat ze thuis zou kunnen sterven in plaats van in een steriel ziekenhuis, dertig kilometer verderop. Zijn gezicht was vertrokken van pijn. ‘Zeg dat nou niet. Je gaat niet dood. Je moet ophouden met je zorgen maken over de rekening. Als je moeder zou komen, zou ik je mee naar huis kunnen nemen. Misschien dat dan…’ Ze had hem tegengesproken. Moeder zou niet komen. Zij had haar nog nooit geholpen. Het idee alleen al dat ze andermans be - diende zou moeten zijn, vond moeder verschriåkkelijk. En dat was precies wat ze zou zijn: een voltijdse en onbetaalde bediende, was - vrouw, kinderoppas en kokkin. Hildie zei dat ze dat niet van moe - der kon vragen. Desondanks had Trip moeder opgebeld, en vervolgens was hij op zaterdag met Charlie en Carolyn naar haar toe gegaan, zo - dat moeder en hij de zaak konden bespreken. Vanmorgen had hij Hildie opgezocht. ‘Je moeder heeft ja gezegd. Ik neem een paar dagen vrij om alles voor haar in gereedheid te brengen. ’ Hij wilde Carolyns kamer verven en een mooi, comfortabel bed kopen, plus een nieuwe kast en een spiegel en misschien een schommelstoel. ‘Charlie en Carolyn krijgen de kleine slaapkamer. Jij en ik zullen weer samen zijn…’ ‘Ik kan niet bij jou slapen, Trip. Ik moet in quarantaine blijven. ’ Ze kon het nauwelijks bevatten dat moeder erin had toegestemd te komen helpen. ‘Ik moet uit de buurt van de kinderen blijven. ’ Ze zou hen tenminste kunnen horen; ze zou hen kunnen zien. 20010 Mijn dochters droom. indd 1220010 Mijn dochters droom. indd 12 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

13 Moeder had gezegd dat ze zou komen. Moeder trok bij hen in. Hildie beefde toen ze het tot zich liet doordringen. Ze voelde zich een beetje misselijk. ‘Ik zal een ziekenhuisbed nodig hebben. ’ Ze gaf Trip aanwijzingen voor haar kamer. Geen vloerkleed. Een rolgordijn in plaats van gordijnen. Hoe kaler de kamer was, des te makkelijker kon hij schoongehouden worden. Trip keek zo hoop - vol dat haar hart brak. Hij bukte zich om haar voorhoofd te kussen voordat hij wegging. ‘Voor je het weet ben je weer thuis. ’ Nu kon ze niet slapen. In plaats van weer in bed te kruipen, ging Hildie in een stoel bij het raam zitten en keek naar buiten naar de sterren. Hoe zou het zijn om moeder bij haar in huis te hebben – moeder die haar verzorgde en voor haar kinderen zorgde, moeder die alle klussen die moesten gebeuren, op zich nam zodat Trip niet alles hoefde te doen? Zou moeder haar verachten omdat ze niet harder vocht? Haar ogen brandden; haar keel deed pijn bij de ge - dachte alleen al dat zij ziek en hulpeloos in bed zou moeten liggen, terwijl moeder de leiding over haar gezin overnam. Ze veegde haar tranen af. Natuurlijk zou moeder het allemaal beter doen dan zij ooit zou kunnen. Dat besef deed nog meer pijn. Moeder had altijd alles perfect voor elkaar. Zelfs zonder pa draaide de boerderij als een goed geoliede machine. Moeder zou heerlijke maaltijden ko - ken voor Trip. Zij zou degene zijn die Charlie vleugels gaf. Waar - schijnlijk zou ze Carolyn al aan het lezen hebben voor ze vier was. Ik zou dankbaar moeten zijn. Ze geeft genoeg om me om te komen helpen. Dat had ik niet verwacht. Toen de nachtlucht haar had afgekoeld, kroop Hildie weer on - der de dekens. Ze wilde dankbaar zijn. Ze zou moeder ook bedanken, ook al moest ze toezien hoe het leven waar ze van hield, haar ontglipte. Ze had een zware strijd geleverd om los te komen van moeders verwachtingen, om haar recht op een eigen leven op te eisen en niet haar moeders onmogelijke dromen waar te hoeven maken. Zelfs het enige waarin zij had uitgeblonken, zou haar worden af - genomen voordat ze haar ogen voor de laatste keer sloot. Moeder zou de verpleegster worden. Moeder zou de lantaarn dragen. 20010 Mijn dochters droom. indd 1320010 Mijn dochters droom. indd 13 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

CAROLYN 20010 Mijn dochters droom. indd 1520010 Mijn dochters droom. indd 15 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

17 2 Carolyn was blij dat ze bij opoe Waltert in Murietta mocht blijven logeren, totdat opoe klaar was om naar hun huis te verhuizen. Als ze met papa en Charlie mee naar huis zou zijn gegaan, had ze elke dag naar mevrouw Haversal aan de overkant van de straat gemoe- ten wanneer Charlie op school zat en papa aan het werk was. Zo was het heel lang gegaan, al die tijd sinds mama was weggegaan. Maar nu kwam mama thuis en kwam opoe logeren. Er stond haar een heerlijke tijd te wachten! Carolyn speelde met de lappenpop die opoe haar had gegeven, terwijl opoe kleding in een koff er stopte en een hutkoff er vulde met lakens, geborduurde kussenslopen met gehaakte randjes, twee dekens, en een theeservies versierd met roze roosjes en kleine zil- veren lepeltjes erbij. Opoe zette de koff er en de hutkoff er achter in haar nieuwe grijze Plymouth. Toen legde ze twee kussens op de voorstoel, zodat Carolyn hoog zat en uit het raampje kon kijken tijdens de lange rit naar huis. Opoe liet haar zelfs haar raampje naar beneden draaien, zodat ze haar hand kon uitsteken en de wind voelen. Ze draaiden de oprit op, juist toen Charlie uit de schoolbus stap- te. ‘Opoe!’ Hij rende naar hen toe. Opoe pakte de voordeursleutel die onder de bloempot op de veranda lag. In huis was alles veranderd. Carolyn trof haar bed en kast in Charlies kamer aan. Er stond een klein tafeltje tussen Charlies bed en het hare. Ze ging terug naar haar oude kamer en keek toe hoe 20010 Mijn dochters droom. indd 1720010 Mijn dochters droom. indd 17 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

18 opoe haar koffer met een zwaai op een nieuw, groter bed legde. De roze muren waren nu vrolijk geel, en er hingen nieuwe witte vitrages voor de ramen. Verder stond er een grote ladekast met een spiegel erop, een klein tafeltje en een lamp, en een schommelstoel met gebloemde kussens. ‘Ik zal me hier heel behaaglijk voelen. ’ Opoe pakte haar kleren uit en borg ze op. Toen liep ze naar het raam en trok de witte vi - trages open. ‘Ik zal er wel aan moeten wennen om buren zo vlak naast me te hebben. ’ Ze schudde het hoofd en draaide zich om. ‘Ik kan maar beter aan het eten beginnen. Je vader zal zo thuiskomen. ’ ‘Komt mama ook thuis? ’ ‘Over een dag of twee. ’ Opoe deed de deur naar de logeerkamer open. ‘Dit wordt haar kamer. ’ Ze liet Carolyn in de deuropening achter en ging naar de keuken. Carolyn vond de kamer niet prettig. Hij voelde koud en vreemd aan, zo zonder een kleed op de grond en zonder gordijnen voor het raam. Er hing alleen een rolgordijn, neergelaten om het zonlicht buiten te sluiten. Carolyn kwam de keuken in. ‘Mama vindt haar kamer vast niet mooi. ’ ‘Het is precies zoals ze het wilde hebben. Makkelijk schoon te houden. ’ ‘Mama houdt van plantjes op de vensterbank. Ze houdt van een vaas met bloemen. ’ Mama had altijd ingelijste foto’s op haar lade - kast staan. ‘Mama houdt niet van bacteriën. ’ Opoe schilde de aardappelen. ‘Wat zijn dat? ’ Opoe grinnikte. ‘Dat moet je je moeder maar vragen. ’ Opoe had het eten klaarstaan toen papa thuiskwam van zijn werk. Ze namen allemaal plaats aan de keukentafel. ‘Wanneer ga je haar ophalen? ’ Opoe zette een kan melk op tafel en ging op mama’s stoel zitten. ‘Overmorgen. ’ ‘We hebben genoeg om dankbaar voor te zijn, hè? ’ Ze stak haar handen uit; Charlie pakte de ene en Carolyn de andere. Papa nam hun andere hand, zodat ze een kring vormden. Hij had niet meer voor het eten gebeden sinds mama was weggegaan. Nu sprak hij 20010 Mijn dochters droom. indd 1820010 Mijn dochters droom. indd 18 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

19 zachtjes, rustig, zei ‘amen’ en zuchtte, met een glimlach om zijn lippen. Opoe vroeg hem naar zijn werk, en papa praatte een hele tijd. Toen iedereen het eten op had, stapelde papa de borden op, maar opoe joeg hem weg. ‘Ga jij maar met de kinderen praten of spelen of doen wat jullie anders ook doen. Ik ruim de boel wel op. ’ Papa nam Charlie mee naar buiten om tikkertje te spelen. Caro- lyn keek vanaf het trapje bij de voordeur toe. Die avond stopte opoe hen in bad – eerst Charlie, zodat hij zijn huiswerk kon gaan doen. Ze zat op het deksel van het toilet ter- wijl Carolyn speelde in het bad vol badschuim. Opoe gaf papa een boek om aan hen voor te lezen, met Carolyn aan zijn ene kant en Charlie aan de andere. Toen hij klaar was, kuste hij hen allebei en stuurde hen naar bed. Opoe stopte hen in met een avondgebed. Midden in de nacht werd Carolyn wakker. Ze was eraan gewend geraakt om bij opoe te slapen. In Charlies kamer zaten geen mon- sters, maar Carolyn maakte zich zorgen om opoe. Ze klom uit bed, sloop door de gang naar haar oude slaapkamer en deed de deur open. Opoe lag zo hard te snurken dat ze waarschijnlijk alle mon- sters het huis uit had gejaagd met het lawaai dat ze produceerde. Carolyn holde terug naar Charlies kamer en dook in bed. Terwijl ze zich onder de dekens nestelde, keek ze naar Charlie die aan de andere kant van de kamer lag te slapen, dacht aan het feit dat mama zou thuiskomen, en viel glimlachend in slaap. Na een ontbijt van roereieren, bacon en versgebakken scones ging papa meteen naar zijn werk. Zodra Charlie naar school was ver- trokken, tilde opoe Carolyns kin op. ‘Laten we jouw haar eens bor- stelen en er een paardenstaart in maken. Wat vind je daarvan? ’ Ze pakte Carolyn bij de hand en nam haar mee naar haar slaapkamer. Ze klopte op het bed en Carolyn klom erop. Terwijl opoe haar haren borstelde, bekeek Carolyn haar grootmoeder in de spiegel. Ze hield van haar witte haar en gebruinde, gerimpelde wangen. Ze had warme, groenbruine ogen, net zoals mama. Opoe glimlachte naar haar. Ze borstelde Carolyns lange blonde krullen in haar hand. 20010 Mijn dochters droom. indd 1920010 Mijn dochters droom. indd 19 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

20 ‘Je lijkt op Elise. Zij was mijn jongere zusje, en ze was heel, heel knap, net zoals jij. ’ Toen alle klitten eruit waren, bond opoe een elastiekje om Carolyns haar. ‘Ziezo. Dat ziet er een stuk beter uit, vind je ook niet? ’ Carolyn keek op. ‘Gaat mama dood? ’ Opoe glimlachte tegen Carolyn. ‘Nee. Mama gaat niet dood. ’ Ze streelde Carolyns haar. ‘Ze moet alleen rust houden. Nu ik er ben, kan ze thuiskomen en uitrusten. Je zult je moeder elke dag kunnen zien. ’ Op opoes gezicht zag Carolyn niet zo’n mengeling van emoties als ze bij haar vader had gezien. Opoe keek niet onzeker of ver - drietig. Ze zag er niet bang uit. Opoe droeg een bril, maar daar - achter zag Carolyn heldere, warme ogen vol zelfvertrouwen. Opoe vertelde Carolyn dat ze een eindje gingen rijden. ‘Ik moet mezelf een beetje wegwijs maken in de omgeving, uitzoeken waar ik kan vinden wat ik nodig heb. ’ ‘Wat dan? ’ ‘Om te beginnen een kruidenier. Jij en ik gaan op ontdekkings - reis!’ Zoals zij het zei, klonk het als een groot avontuur. ‘We gaan een bibliotheek zoeken, waar we genoeg boeken kunnen lenen om een week mee toe te kunnen. En ik wil bij de kerk langsgaan om de dominee te ontmoeten. Volgens je vader zijn jullie al een poosje niet meer geweest, maar dat gaat nu veranderen. ’ ‘Gaat mama ook mee? ’ ‘Nee. Voorlopig niet. ’ Opoe reed hard en wees links en rechts, terwijl Carolyn, gezeten op haar kussens, alles in zich opnam. ‘Kijk daar eens. Wie had dat nu gedacht! Een kaasfabriek! We zullen in de stad een goed stuk Zwitserse of Goudse kaas halen. En daar is de bank. ’ Ze gingen lunchen in een klein restaurantje op Main Street. Carolyn kreeg een hotdog en een glas cola. Voordat ze naar huis gingen, wilde opoe door een warenhuis lopen. Ze bekeek alle keu - kenattributen en kocht er een paar. Toen gingen ze naar de krui - denier, waar opoe een grote mand vulde met levensmiddelen. ‘Tijd om naar huis te gaan. We willen thuis zijn als Charlie uit de bus stapt. ’ 20010 Mijn dochters droom. indd 2020010 Mijn dochters droom. indd 20 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

21 Juist op het moment dat de jongens en meisjes uit de schoolbus begonnen te stromen, draaide opoe de oprit op. ‘Precies op tijd!’ Charlie kwam joelend naar hen toe gerend. Opoe moest lachen en zei dat hij klonk als een wilde indiaan. Ze duwde hem een tas met boodschappen in handen. ‘Je kunt mooi helpen uitladen. ’ Ze gaf Carolyn een kleinere tas en droeg zelf een andere tas en het pakket van het warenhuis naar binnen. Als een bloedhond wist Charlie het pakje vijgenkoekjes op te sporen. Hij maakte het open, graaide een handvol koekjes eruit en ging de deur uit om zijn vrienden te zoeken. Geamuseerd schud- de opoe het hoofd. ‘Net een van mijn Zomergektejongens. ’ Ze scheurde het bruine papier van het pakket en maakte een grote witte doos open. ‘Kijk eens wat ik gevonden heb toen we aan het winkelen waren. ’ Ze spreidde een klein geborduurd tafelkleed uit, met bijpassende servetten. ‘Jij en ik en mama gaan elke middag een high tea houden. Ik heb het in geen jaren gedaan, maar ik heb alle recepten bij me. ’ Uit haar handtas haalde ze een versleten leren boek tevoorschijn, dat ze op tafel legde. Ze kreeg een dromerige uitdrukking op haar gezicht. ‘We gaan er een bijzondere thuis- komst van maken. ’ Met een blik op haar horloge stelde ze voor om op de veranda te gaan zitten en van de zon te genieten. Toen papa met mama thuiskwam, stond opoe haar op te wach- ten, terwijl ze Carolyns hand vasthield. Mama klom uit de auto, zwaaide en ging meteen naar binnen. Carolyn riep haar en volgde hen naar binnen, maar haar vader versperde haar de weg. ‘Laat je moeder met rust. Ze gaat naar bed. ’ Mama liep door de gang naar de koude kamer met het vreemde bed en deed de deur achter zich dicht. Toen Carolyn probeerde zich langs papa te wurmen, greep hij haar vast en draaide haar om. ‘Ga een poosje buiten spelen, zodat opoe en ik kunnen praten. Vooruit!’ Hij gaf haar een duwtje. In verwarring zat Carolyn op het trapje, tot papa naar buiten kwam. Hij liep haar zomaar voorbij, stapte weer in de auto en reed weg. 20010 Mijn dochters droom. indd 2120010 Mijn dochters droom. indd 21 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

22 Opoe kwam de veranda op. ‘Je vader moest weer aan het werk. Je zult hem vanmiddag wel weer zien. ’ ‘Mag ik naar mama toe? ’ ‘Nee, Liebling. ’ Ze schudde het hoofd en streelde Carolyns ha - ren. ‘Wil je hier buiten blijven, of binnenkomen en mij helpen de lunch klaar te maken? ’ Carolyn volgde opoe naar binnen. Die dag kwam haar moeder geen enkele keer haar kamer uit, alleen om naar het toilet te gaan. En de dagen erna waren precies hetzelfde. Als ze Carolyn in de gang zag, gebaarde ze dat zij weg moest gaan. Mama kwam niet aan de keukentafel zitten voor het avondeten, of bij het gezin in de woonkamer als ze naar Lux Radio Theater luisterden. Alleen papa en opoe mochten in mama’s kamer komen, verder niemand. Papa bracht vaak de hele avond achter de gesloten deur door, terwijl opoe een boek pakte van de stapel die ze bij de bibliotheek had geleend en verhalen voorlas aan Carolyn en Charlie. Vaak ging Carolyn naar buiten, wanneer Charlie naar school was vertrokken. Op een dag plukte ze narcissen die waren gegroeid uit de bollen die mama een hele poos geleden had gepoot. Mama hield van bloemen. Ze werd er blij van. Toen Carolyn een handvol had verzameld, ging ze naar binnen, sloop door de gang naar haar moeders kamer en deed de deur open. Mama lag op haar zij te slapen. Carolyn liep op haar tenen naar het bed. Haar kin kwam net boven de matras uit. ‘Mama? ’ Carolyn reikte naar haar moeders hand en raakte die aan. Mama opende knipperend haar ogen. Er kwam een glimlach op haar lippen. Carolyn hield de narcissen omhoog. ‘Ik heb bloe - men voor u, mama. Dan voelt u zich beter. ’ Mama’s gezichtsuitdrukking veranderde. Ze trok het laken om - hoog en bedekte haar mond. ‘Je mag hier niet komen, Carolyn. Ga weg! Nu meteen!’ Haar lip begon te trillen. ‘Ik wil bij u zijn. ’ ‘Je kunt niet bij mij zijn. ’ Haar moeders ogen stroomden vol tranen. ‘Wegwezen, Carolyn. Doe wat ik je zeg. ’ ‘Mama…’ Carolyn strekte haar armen uit om haar de bloemen te geven. 20010 Mijn dochters droom. indd 2220010 Mijn dochters droom. indd 22 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

23 Mama deinsde terug. ‘Moeder!’ Ze begon te hoesten. ‘Blijf uit mijn buurt!’ perste ze er tussen de hoestbuien door uit. Toen opoe in de deuropening verscheen, gebaarde mama verwoed naar haar. ‘Moeder! Haal haar hier weg! Houd haar bij me weg!’ Nog steeds hoestend en nu ook huilend verfrommelde ze het laken voor haar mond en boog zich voorover. ‘Laat haar niet binnenkomen!’ Opoe joeg Carolyn de kamer uit en deed de deur stevig dicht. Geschrokken en verward zette Carolyn het op een brullen. Opoe tilde haar op en droeg haar naar de woonkamer. ‘Stil maar! Je hebt niets verkeerd gedaan. Luister eens naar me. ’ Ze ging in de schom - melstoel zitten. ‘Mama is ziek. Je mag niet in die kamer komen. Als je dat wel doet, gaat ze weer weg. Dat wil je toch niet, hè? ’ ‘Nee. ’ Waarom mocht zij niet naar binnen? Opoe deed het wel. Papa ook. Charlie praatte met mama vanaf de drempel van de ka - mer. Waarom moest zij wegblijven? ‘Stil maar…’ Opoe tilde Carolyn op haar schoot en wiegde haar. Carolyn stak haar duim in haar mond en leunde tegen opoe aan. ‘Het komt allemaal goed, Liebling. Je moeder wordt weer beter. Dan kun je nog heel veel tijd met haar doorbrengen. ’ Daarna ging Carolyn nooit meer haar moeders kamer binnen. Ze kwam niet dichterbij dan leunend tegen de muur naast de deur, wanneer opoe een dienblad met eten naar binnen bracht. Dan kon ze een glimp van mama opvangen. Toen het weer warmer werd, kwam haar moeder de kamer uit, gekleed in een broek en een trui. Ze ging op de veranda voor het huis zitten, waar opoe thee, sandwiches met ei-dillesalade, en pecannotenkoekjes serveerde. Carolyn bleef binnen wachten totdat opoe zei dat zij ook naar buiten mocht komen. Ze nam de stoel op het verste uiteinde van de veranda, zo ver bij mama vandaan als ze maar kon. Mama trok de blauwe trui nog strakker om haar magere lichaam. ‘Het is koud. ’ Opoe schonk thee in. ‘Het is drieëntwintig graden, Hildemara Rose. Je hebt frisse lucht nodig. ’ ‘Het valt niet mee om warm te blijven, moeder, ook al schijnt de zon. ’ ‘Ik zal een deken voor je halen. ’ Opoe legde nog een sandwich op mama’s bord. 20010 Mijn dochters droom. indd 2320010 Mijn dochters droom. indd 23 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

24 ‘Nee, geen deken, moeder. Het is beter als we proberen er zo normaal mogelijk uit te zien. ’ ‘Normaal? De buurt weet het al, Hildemara Rose. Waarom denk je dat ze allemaal wegblijven? ’ Opoe lachte schamper. ‘Lafaards zijn het, allemaal!’ Mama nam een klein hapje van de kleine sandwich. ‘U bent een geweldige kok, moeder. ’ ‘Ik heb het van de besten geleerd. ’ Opoe zette haar kopje op het schoteltje. ‘Ik heb les gehad van Rosies moeder. Zij hadden een hotel. Dat heb ik je toch wel eens verteld? Chef-kok Brennholtz heeft me opgeleid in Hotel Germania. Hij is teruggegaan naar Duitsland en in de oorlog verwikkeld geraakt. Het laatste wat ik heb gehoord, was dat hij chef-kok was van een hooggeplaatste nazi. Na Warner Brennholtz heb ik voor de Fourniers in Montreaux gewerkt. Solange heeft haar Franse recepten met me gedeeld. De kok van lady Daisy, Enid, heeft me geleerd deze cakejes te maken. ’ Opoe vertelde over lady Daisy’s liefde voor Kew Gardens, hoe ze haar in een rolstoel voortduwde en ze samen elke dag het park bezochten. ‘Het was zwaar werk, maar ik vond het nooit erg. Ik hou van Engelse tuinen. Maar ja, in Murietta is het daar te warm voor…’ Opoe en mama spraken ook over Carolyn. ‘Ze heeft een speel - kameraadje nodig. ’ ‘Tja, de andere moeders zullen niet willen dat hun kinderen met haar omgaan. ’ ‘Ik heb er eens over nagedacht. Misschien is het een goed idee om een hondje te nemen. ’ ‘Een hondje? ’ ‘Voor Carolyn. ’ ‘Ik weet het niet, moeder. Een hond is een grote verantwoorde - lijkheid. ’ ‘Het zal haar geen kwaad doen om iets te leren. Misschien maakt het haar minder afhankelijk. ’ Opoe glimlachte naar Carolyn. ‘Ze is mijn kleine schaduw geworden. ’ Mama liet haar hoofd tegen de stoel rusten en sloot haar ogen. ‘Ik zal het er met Trip over hebben. ’ Ze klonk zo moe. 20010 Mijn dochters droom. indd 2420010 Mijn dochters droom. indd 24 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

25 Die avond tijdens het eten bespraken papa, opoe en Charlie wat voor hondje ze zouden nemen. Papa stelde voor om een cocker- spaniël te kopen. ‘Klein genoeg om in huis te wonen, en groot genoeg zodat hij zich niet door het hek kan wurmen. ’ ‘Je hoeft geen hond te kopen. ’ Opoe lachte kort. ‘Er zijn altijd mensen die van jonge hondjes af willen. Een bastaardhondje is goed genoeg. ’ Charlie kermde luid. ‘Nee, geen bastaard. Kunnen we geen Duit- se herder nemen, pa? ’ Hij had bij een vriendje gelogeerd, wiens fa- milie sinds kort televisie had. ‘Roy Rogers heeft een Duitse herder. Bullet kan zo hard rennen, hij lijkt wel een bliksemschicht. ’ Opoe leek niet overtuigd. ‘En waar zou hij naartoe moeten ren- nen? Zo’n grote hond heeft ruimte nodig. ’ Charlie gaf het nog niet op. ‘We hebben een voortuin en een achtertuin. ’ Papa at rustig door. ‘Ik zou me minder zorgen hoeven maken met een politiehond in huis. Hij zou wel afgericht moeten wor- den. Ik weet wel iemand die me kan adviseren. ’ Een paar dagen later tilde papa een bolletje vacht met hangende oortjes en heldere bruine ogen uit zijn auto. Hij gaf de pup aan Carolyn, die hem dicht tegen zich aan trok. ‘Houd hem goed vast. Hij wriemelt graag. Laat hem niet vallen. ’ Toen de pup Carolyn in haar gezicht likte, moest hij lachen. ‘Volgens mij vindt hij jou lief. ’ Vanaf dat moment bracht Carolyn het grootste deel van de dag buiten door met de pup, die ze Bullet hadden genoemd. Wanneer zij naar binnen ging, bleef hij bij de voordeur zitten janken tot ze weer naar buiten kwam. Mama kwam vaak buiten op de veranda zitten, terwijl opoe in de keuken aan het werk was; en Carolyn rende rond in de tuin, met Bullet – springend en keff end – op haar hielen. Wanneer opoe ergens naartoe ging, ging Carolyn altijd met haar mee. Soms reden ze helemaal naar de aardbeienvelden in Niles, waar opoe met de Japanse boeren sprak en kistjes fruit kocht om 20010 Mijn dochters droom. indd 2520010 Mijn dochters droom. indd 25 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

26 jam van te maken. Andere keren gingen ze naar de kaasfabriek bij de brug over het riviertje dat door Paxtown stroomde. Dan nam opoe haar mee de voorraadruimte in, samen met de oude Griekse meneer die uit grote ronde kazen een stukje boorde om te proeven, terwijl opoe en hij over hun vroegere vaderland spraken. Opoe deed alle boodschappen voor het gezin: ze deed inkopen bij de kruidenierswinkel van Hagstrom, haalde wat er nodig was voor reparaties bij Kohlns ijzerwarenhandel, en kocht kleren voor Charlie en Carolyn bij Doughtery’s warenhuis. Soms kreeg ze daar ruzie over met mama. Elke zondag nam opoe Carolyn mee naar de presbyteriaanse kerk, terwijl papa, mama en Charlie thuisbleven. Papa zei altijd dat hij werk te doen had, en Charlie bleef thuis omdat papa dat deed. Eens per maand nam opoe Carolyn mee naar de boerderij in Mu - rietta. Terwijl opoe dan met de Martins sprak, klom Carolyn in de boomhut of voerde ze wortels aan het witte konijn of keek ze naar de kuikentjes. Wanneer ze de boerderij bezochten, sliep Carolyn bij opoe op de kamer. Als ze in opoes grote bed sliep, zoog Carolyn niet op haar duim. Dan kroop ze dicht tegen opoe aan en voelde ze zich warm en veilig. Ze droomde dat het witte konijn op de thee kwam en wor - tels uit haar hand at. Hij ging op zijn achterpoten staan, stampte met zijn voet en zei dat hij morgen ijs wilde hebben. Ze giechelde in haar slaap. Het voelde allemaal goed en veilig en behaaglijk. 20010 Mijn dochters droom. indd 2620010 Mijn dochters droom. indd 26 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

Lees ook van Francine Rivers:Mijn moeders hoop Aan het begin van de twintigste eeuw verlaat Marta Schneider haar ouderlijk huis in Zwitserland. Ze is vastbesloten de beperkin - gen te ontvluchten die vrouwen in die tijd kregen opgelegd. Haar zoektocht naar een eigen bestaan leidt haar door heel Europa en brengt haar uiteindelijk in Canada. Door haar achtergrond en opvoeding is ze ervan overtuigd dat alleen de sterksten overleven en ze doet al het mogelijke om dit in haar leven en haar gezin gestalte te geven. Maar wat doet dit met degenen die ze boven alles liefheeft? isbn 9789029729154 isbn e-book 9789029729161 20010 Mijn dochters droom. indd 59020010 Mijn dochters droom. indd 590 10-02-2020 11:0010-02-2020 11:00

Rive r s Francine Rive r s Francine M I J N D O C H T E R S D R O O M ROM AN M I J N D O C H T E R S D R O O M s 9 7 8 9 0 2 9 7 2917 8 N U R 302 ISBN 978 90 297 2917 8 Jaren ’50. Hildemara heeft een gespannen verhouding met haar moeder, maar haar dochter Carolyn heeft een hechte band met ‘Opoe’ Marta. Carolyn heeft op haar beurt geen goede relatie met haar moeder Hilde- mara. Als Carolyn zelf een dochter krijgt, lijken de destructieve patronen tussen moeders en dochters in deze familie zich opnieuw te herhalen. Is Dawn in staat om deze patronen eindelijk te doorbreken? Mijn dochters droom is het slot van de tweedelige familiesaga Marta’s erfenis , die bijna de hele twintigste eeuw omspant. Een verhaal dat begint met de pittige Marta en dat eindigt met haar achterkleindochter May F lower Dawn. Een aangrijpend portret van moeders en dochters en de patronen die zij doorgeven. Francine R ivers heeft a l vele bestsel lers op haar naam staan, waaronder Verdwaalde ster, Be vr ijdende liefde , de tr i log ie Het teken van de leeuw en Het meester werk . Haar boeken zijn ver taa ld in meer dan der t ig ta len. Ze woont in Ca l ifor nië met haar man R ick. M A RTA’ S E R F E N I S 2 Hildemara heeft een gespannen verhouding 2 Rivers dochters RUG. indd 1 04-02-2020 14:21:57